Περιγραφή θέματος

  • Γενικά

    Η Τέχνη του Μεσαίωνα

    Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου

    • Περιγραφή μαθήματος

      Το μάθημα αποτελεί μια σύντομη εισαγωγή στην τέχνη του Μεσαίωνα. Παρουσιάζονται σε επισκόπηση διάφορα στιλ και είδη τέχνης (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μικροτεχνία, εικονογράφηση χειρογράφων) από τον 4ο μέχρι τον 14ο μεταχριστιανικό αιώνα. Το κέντρο βάρους αποτελεί η τέχνη του Δυτικού κόσμου, ενώ  συνοπτικά εξετάζονται η βυζαντινή και ισλαμική τέχνη της περιόδου.

    • Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

      • Να εξοικειωθούν οι φοιτητές με την τέχνη του Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη.
      • Οι φοιτητές αναμένεται να γνωρίζουν τα βασικά στιλιστικά χαρακτηριστικά που αναπτύχθηκαν ανά περιοχή και ανά εποχή στο διάστημα από τον 4ο μέχρι τον 14ο αιώνα. Να έχουν βασικές γνώσεις για τις κοινωνικοπολιτικές και πολιτιστικές αλλαγές σ’ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα.

    • Λέξεις κλειδιά

      Μεσαιωνική τέχνη, Μεσαιωνική αρχιτεκτονική, Χειρόγραφα, Μεσαιωνική μικροτεχνία, Μεσαιωνική γλυπτική, κειμήλια.

  • 1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:   Οι όροι Μεσαίωνας, μεσαιωνικός, Βυζάντιο, βυζαντινός και τα παράγωγά τους: Πού και πότε δημιουργήθηκαν, πώς εξελίχθηκε η χρήση τους και ποια είναι η σύγχρονη πρόσληψη των όρων.

    Λέξεις κλειδιά:   Μεσαίωνας, μεσαιωνικός, βυζάντιο, βυζαντινός, Henri Focillon, Andre Grabar, Χατζηδάκης Μανώλης.

  • 2. Η ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:  Η όψιμη αρχαιότητα και η αρχή του Βυζαντίου. Η τέχνη σε μια εποχή αλλαγών στην ιδεολογία, θρησκεία, κοσμοθεωρία. 

    Λέξεις κλειδιά:   Ραβέννα, Κωνσταντινούπολη, Μέγας Κωνσταντίνος, Κατακόμβες, βασιλική, περίκεντρα κτήρια, Γένεση της Βιέννης, Αγ. Σοφία Κωνσταντινούπολης, scriptorium, vellum.

  • 3. ΟΙ "ΒΑΡΒΑΡΟΙ" ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, 5ος-8ος ΑΙΩΝΑΣ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:  Επισκόπηση των μετακινήσεων μεγάλων λαών σε ευρωπαϊκό έδαφος. Παρουσίαση των στιλιστικών επιλογών τους και των προτιμήσεων σε υλικά και τεχνικές για την κατασκευή αντικειμένων γοήτρου.

    Λέξεις κλειδιά: Γότθοι, Λογγοβάρδοι, Φράγκοι, Βουργουνδοί, Σάξονες, Πίκτες, Βάνδαλοι, Βίκινγκς, ρούνοι, Cathach, Franks Casket, ιρλανδο-σαξονικό στιλ, hiberno-saxon style, Book of Lindisfarne, Book of Kells.  

  • 4. Η ΚΑΡΟΛΙΓΓΕΙΑΝΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:  Η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου. Η αναβίωση τω γραμμάτων και των τεχνών στις αρχές του 9ου αιώνα. Η διάρκεια και η σημασία της πρώτης σημαντικής «αναγέννησης» στη Δύση. 

    Λέξεις κλειδιά:   Καρλομάγνος, αυτοκρατορικό παρεκκλήσιο Aachen, St Riquier, westwork, Ada Gospels, Coronation Gospels, Ebbo Gospels, Drogo Sacrementary, Vivian Bible.

  • 5. Η ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ. ΤΟ ΙΣΛΑΜ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:   Η τέχνη στο Βυζάντιο από τον 9ο μέχρι τις αρχές του 13ου αιώνα. Ο εκχριστιανισμός Σλάβων (862-3), Βουλγάρων (864) και Ρώσων. Η εμφάνιση του Ισλάμ τον 7ο αιώνα και η διάδοσή του μέχρι τον 10ο αιώνα. Το Νορμανικό βασίλειο της Σικελίας (11ος-12ος αιώνας).

    Λέξεις κλειδιά: Μεσοβυζαντινή περίοδος, δυναστεία Αμορίου, Μακεδονική δυναστεία, δυναστεία Κομνηνών, δυναστεία Αγγέλων, εικονομαχία, Ψαλτήριο Παρισιού, Σχίσμα, σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, οκταγωνικός ναός, Αγ. Μάρκος Βενετίας, Αγ. Σοφία Κιέβου, τζαμί της Κόρδοβα, κουφική γραφή, Καθεδρικός Cefalù, Palazzo Reale Palermo, Palazzo dei Normanni.

  • 6. Η ΟΘΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:   Η Οθωνική αρχιτεκτονική του 10ου αιώνα. Το αυλικό στιλ των Οθώνων στα χειρόγραφα και τη μικροτεχνία. Μοζαραβική τέχνη. Στιλ mudejar. Το Λομβαρδο-καταλονικό στιλ. Το τάγμα του Cluny. Το στιλ Winchester για την εικονογράφηση χειρογράφων.

    Λέξεις κλειδιά: Οθωνική τέχνη, Gero Codex, Gospels of Otto III, Εσταυρωμένος Gero, St Michael Hildesheim, Καθεδρικός Speyer, San Miguel de Escalada, Αποκάλυψη της Tábara, St. Genis-des-Fontaines, Cluny II, St Philibert Bourgogne, Benedictional St Ethelwold.

  • 7. ΤΟ ΡΟΜΑΝΙΚΟ ΣΤΙΛ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:   Ιστορία του όρου ρομανικός. Γιατί θεωρείται το πρώτο ευρωπαϊκό στιλ. Οι σταυροφορίες, η αναμόρφωση του μοναχισμού, η σταθεροποίηση του φεουδαρχικού συστήματος, η ενίσχυση της εξουσίας του Πάπα. Τρόποι οχύρωσης θέσεων. Κάστρα της περιόδου (11ος-12ος αιώνας). Το στιλ των προσκυνημάτων. Το ρομανικό στιλ ναοδομίας στην Ιταλία, Καταλονία, Βουργουνδία, Ακουιταίνη, Νορμανδία και Αγγλία

    Λέξεις κλειδιά:  Έριδα της περιβολής, κιστερκιανοί μοναχοί, στιλ προσκυνημάτων, Φλωρεντία και Πίζα, Santiago de Compostela, St Sernin Toulouse, Bernardus Gelduinus, Cluny III, St Madeleine Vézelay, Moissac Abbey, Notre-Dame-le-Grande Poitiers, Καθεδρικός Durham. 

  • 8. ΤΟ ΓΟΤΘΙΚΟ ΣΤΙΛ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:  Το Γοτθικό στιλ (12-14ος αιώνας). Ιστορία του όρου γοτθικός και παρουσίαση διαφορετικών προσεγγίσεων προς το στιλ αυτό από το 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. Οι πολιτικο-κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στην Ευρώπη στην τελική φάση του Μεσαίωνα. Το γοτθικό στιλ στην αρχιτεκτονική. Ο γλυπτός διάκοσμος των ναών και η σημασία του. Η διακόσμηση των ναών με vitreaux και η θεολογική διάσταση του φωτός. Η εικονογράφηση χειρογράφων σο 12 αιώνα: το μεταβατικό στιλ.

    Λέξεις κλειδιά:  St Denis, Καθεδρικός Sens, Καθεδρικός Chartres, Καθεδρικός Laon, clerestory, triforium, Notre-Dame Paris, Καθεδρικός Poitiers, Καθεδρικός Canterbury, Καθεδρικός Senlis, στιλ του 1200, Καθεδρικός Bourges, Καθεδρικός Reims, Καθεδρικός Wells, Καθεδρικός Salisbury, St Elizabeth Marburg, Limbourg Brothers, Sainte Chapelle.

  • 9. ΟΙ ΑΝΑΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας:   Ο Goethe, o Viollet-le-Duc και η γοτθική αναβίωση στη Γαλλία και στην Αγγλία. Αναβιώσεις στη σκέψη, τη λογοτεχνία, στην αναστύλωση, στην αρχιτεκτονική. Η art nouveau και η γοτθική αναβίωση. 

    Λέξεις κλειδιά:   Goethe, Viollet-le-Duc, art nouveau, tiffany’s.

    • ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ - ΑΝΟΙΚΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

      Διαδικτυακές πηγές

      http://www.mcah.columbia.edu/ha/html/medieval.html

      http://www.metmuseum.org

      http://www.newyorkcarver.com/museum.htm

      http://www.clevelandart.org/

      http://www.getty.edu/art/

      http://www.artic.edu/aic/collections/armor

      http://art.thewalters.org/browse/category/medieval-europe/

      http://www.fitzmuseum.cam.ac.uk/pharos/sections/making_art/manuscript.html

      http://www.bc.edu/bc_org/avp/cas/fnart/arch/romanesque_arch.html

      http://www.bc.edu/bc_org/avp/cas/fnart/arch/gothic_arch.html

      http://www.vam.ac.uk/page/m/medieval/

      https://www.britishmuseum.org

      http://www.artic.edu/aic/collections/

      http://www.chateauxmedievaux.com/

      http://www.provins.net/

      http://www.fondation-patrimoine.org/

      http://www.castlewales.com/home.html

      Ανοικτά μαθήματα

      Yale University Courses, “The Early Middle Ages, 284-1000”, with Paul Freedman

      Γοτθική αρχιτεκτονική: Από τον Robert Martindale

      http://history-world.org/gothic_art_and_architecture.htm

      • ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

        • Γενικά εγχειρίδια

          • Beckwith John, Early Medieval Art: Carolingian, Ottonian, Romanesque, New York: Thames & Hudson, 1985.
          • Nees Lawrence, Early Medieval Art, Oxford; N.Y: Oxford University Press, 2002.
          • Sekules Veronica, Medieval Art, Oxford University Press, 2001.
          • Stokstad Marilyn, Medieval Art, Westview Press, 2004.
          • Toman Rolf, Romanesque. Architecture, Sculpture, Painting, Cologne: Könemann, 1997.
          • Toman Rolf, The Art of Gothic. Architecture, Sculpture, Painting, Cologne: Könemann, 1999.

        • Ειδικότερα θέματα

          • Alexander J.J., Medieval Illuminations and Their Methods of Work, New Haven, 1992.
          • Bartlett R., The Making of Europe: Conquest, Colonization and Cultural Change, 950-1350, London, 1993.
          • Belting Hans & Israel Fortunato, L’image et son public au moyen age, Paris : G. Montfort, 1998.
          • Benton Janetta, Art of the Middle Ages, Thames & Hudson, 2002.
          • Bitel Lisa, Women in Early Medieval Europe, 400-1100, Cambridge, 2002.
          • Bonicatti Maurizio, Studi di storia dell’ arte: sulla tarda antichita e sull’ alto medioevo, Roma: De Luca, 1963.
          • Bosl Karl, L’ Europa medioevo, Brescia: la Scuola, 1975.
          • Braunfels Wolfgang, Monasteries of Western Europe: The Architecture of the Orders, Princeton and London, 1972.
          • Buchtal Hugo, Art of the Mediterranean World, A.D. 100 to 1400, Wahington DC: Decatur House Press, 1983.
          • Camille Michael, Gothic Art: Glorious Visions, Prentice Hall, 2003.
          • Camille Michael, The Gothic Idol: Ideology and Image-making in Medieval Art, Cambridge; N.Y.: Cambridge University Press, 1989.
          • Davis-Weyer Caecilia, Early Medieval Art: 300-1150; Sources and Documents, Toronto; Buffalo: University of Toronto, 1986.
          • Duby Georges, L’Europe au moyen Age. Art roman, art gothique, Paris: Arts et métiers graphiques, 1979.
          • Ettinghausen Richard, Grabar Oleg & Jenkins Marilyn, Islamic Art and Architecture, 650-1250, N.Haven, CT: Yale University Press, 2001.
          • Frischl Teresa, Gothic Art, 1140-1450: Sources and Documents, Toronto; London: University of Toronto Press, 1987.
          • Furneau-Jordan R., Ιστορία της αρχιτεκτονικής, μετ. Ηλίας Δημήτρης, Αθήνα: Υποδομή, 1981.
          • Gischia Leon, Mazenod Lucienne, Les arts primitifs français: art merovingien, art carolingien, art roman, Paris : Arts et métiers graphiques, 1953.
          • Goetz Hans & Cardini Franco, Vivere nel medioevo. Famiglia, monastero, corte, citta e campagna del VII al XIII secolo, Firenze: Le Lettere, 1990.
          • Grabar André, L’art de la fin de l’Antiquité et du moyen age, Paris : College de France, 1968.
          • Huyghe Rene, Larousse encyclopedia of Byzantine and Medieval Art, London, N.Y.: Hamlyn, 1981 (1963).
          • Kessler Herbert, Seeing Medieval Art, Broadview Press, 2004.
          • Kitziger Ernst, Studies in Late Antique, Byzantine and Medieval Western Art, London: Pindar Press, 2002-3.
          • Lazarev Viktor, Studies in Early Russian Art, London: Pindar, 2000.
          • Le Goff J. (ed.), The Medieval World, London, 1990.
          • Legner Anton, Romanische Kunst in Deutschland, Munchen: Hirmer, 1996.
          • Martindale Andrew, Gothic Art, Thames & Hudson, 1985.
          • Meinhardt Matthias, Ranft Andreas & Selzer Stephan, Mittelalter, Munchen: Oldenbourg, 2007.
          • Minne-Saeve Viviane, Kergall Herve, Romanesque and Gothic France: Architecture and Sculpture, New York: H.N. Abrams, 2000.
          • Oates David & Talbot-Rice David, The Making of European Civilization: The Dark Ages, London: Thames & Hudson, 1965.
          • Petzold Andreas, Romanesque Art, Prentice Hall, 2003.
          • Reau Louis & Cohen Gustave, L’art du moyen age et la civilisation française : arts plastiques, art littéraire, Paris : Albin Michel, 1951.
          • Rudolf Conrad, A Companion to Medieval Art: Romanesque and Gothic in Northern Europe, Blackwell Pub., 2006.
          • Snyder James, Luttikhuizen Henry, Verkerk Dorothy, Art of the Middle Ages, Prentice Hall, 22005.
          • Strickland Debra Higgs, Saracens, Demons & Jews: Making Monsters in Medieval Art, Princeton; Oxford: Princeton University Press, 2003.
          • Toesca Pietro, Il medioevo, Torino: Unione Tipografico- Editrice Torinese, 1965.
          • Weitzmann Kurt, Art in the Medieval West and Its Contacts with Byzantium, London: Variorum Reprints, 1982.
          • Σειρά Propylaen Kunstgesichte, οι τόμοι που αφορούν στην ύλη.
          • Τόμος Παγκόσμια Τέχνη, από την Ελληνική Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών.
          • Λεξικό The Dictionary of Arts, N.Y.: Grove, 1996.