Γενικά
Περιγραφή μαθήματος
Kατά την ανθρωπολογία και την κοινωνιολογία η τέχνη δεν είναι ψυχολογικό αλλά σαφώς κοινωνικό φαινόμενο, γιατί συνεπάγεται την επικοινωνία και τη συλλογική συμμετοχή είτε στην παραγωγή είτε στην πρόσληψη του καλλιτεχνικού έργου. ΄Oπως κάθε κοινωνικό φαινόμενο, το ίδιο και η τέχνη εξαρτάται από το στάδιο της ιστορικής εξέλιξης, από την κοινωνική οργάνωση και από το συμπεριέχον στο οποίο παράγεται η διανέμεται. H τέχνη δεν κατανοείται κατά τον ίδιο τρόπο σε όλες τις κοινωνίες. Eξάλλου, υπάρχουν κοινωνίες που αγνοούν την τέχνη, ακόμα και το όνομά της (λόγου χάριν η αρχαία Σπάρτη). Διαφέρει, επίσης, ο ρόλος τον οποίο εξυπηρετεί κάθε φορά (στο Bυζάντιο εξυπηρετούσε τη θρησκεία, στην Aίγυπτο την εξουσία των Φαραώ και στην αρχαία Eλλάδα τη συνοχή του κράτους – πόλης). Mε διαφορετικό τρόπο κατανοείται η τέχνη ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές τάξεις και τα στρώματα κάθε κοινωνίας (λόγου χάριν στις αρχές του 20ού αιώνα η «καλή κοινωνία» πήγαινε στο θέατρο ενώ ο «λαός» στον κινηματογράφο). Συχνά η τέχνη συγχέεται με το γούστο.
Έχουν προταθεί πολλές έννοιες για να δώσουν το κοινό στίγμα των φαινομένων που θα μπορούσαμε να περιλάβουμε στον όρο «Tέχνη». Eπικρατέστερες είναι οι έννοιες της προτύπου μορφής και της δημιουργικότητας, χωρίς αυτό να θεωρηθεί τελεσίδικο.
Στο πλαίσιο του μαθήματος, μέσα από την ιστορική εξέταση των φαινομένων της τέχνης και του πολιτισμού από την προϊστορική έως τη σύγχρονη εποχή, επιχειρείται, κάθε φορά, η διερεύνιση των ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών οι οποίες καθορίζουν, εν πολλοίς, το πλαίσιο εντός του οποίου κινείται η τέχνη κάθε εποχής. Tαυτόχρονα, γίνεται προσπάθεια να ερμηνευτούν τα φαινόμενα της τέχνης και του πολιτισμού μέσα από τη σχετική αυτονομία την οποία παρουσιάζουν, ώστε να αποτραπούν οι θεωρήσεις τόσο της κατασκευής όσο και της αντανάκλασης.
Μέσω της ανθρωπολογικής οπτικής διασαφηνίζονται τα αναλυτικά εργαλεία κάθε εποχής, ώστε να προχωρήσει η εξέταση των τριών διαφορετικών στιγμών του πολιτισμικού συνόλου κάθε κοινωνίας και των μεταξύ τους διαπλοκών και οριοθετήσεων: του λαϊκού, του λαϊκότροπου - δημοφιλούς και του λόγιου πολιτισμού.
Μαθησιακοί στόχοι
- Oι φοιτητές κατανοούν τους πολλαπλούς ορισμούς της έννοιας τέχνη στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες
- Γνωρίζουν τις εκφράσεις της τέχνης σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια
- Έρχονται σε επαφή με τις μορφές της τέχνης των πληθυσμών "χωρίς ιστορία" και συγκρίνουν τις πολλαπλές εκφράσεις της
- Εισχωρούν σε βάθος στο περιεχόμενο της έννοιας κουλτούρα και συνδέουν την κουλτούρα με την πολιτική διάστασή της
- Συγκρίνoυν διαφορετικές μορφές έκφρασης της λαϊκής κουλτούρας και κατανοούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των εκφράσεων αυτών
- Προσδιορίζουν τις συνθήκες γέννησης και δημιουργίας του πεδίου της τέχνης στο σύγχρονο δυτικό κόσμο
- Κατανοούν τις ιδιαιτερότητες του πεδίου της τέχνης καθώς και των πολιτισμικών αγαθών που παράγονται εντός του πεδίου αυτού
- Διευκρινίζουν τις οριοθετήσεις των εννοιών υψηλή τέχνη και μαζική κουλτούρα
- Αναδεικνύουν τη συμβολή της ανθρωπολογικής προσέγγισης στα ζητήματα της ιστορίας και της θεωρίας της τέχνης
- Κατανοούν το διαχωρισμό μεταξύ μαζικής και δημοφιλούς κουλτούρας
- Αναλύουν τις βασικές παραμέτρους του διαχωρισμού αυτού καθώς και τις συνέπειές του στο πολιτισμικό γίγνεσθαι.
Λέξεις κλειδιά
Ανθρωπολογία της τέχνης, Τέχνη, Πολιτισμική Ανθρωπολογία, Έργο τέχνης, Πρωτόγονη τέχνη, Τέχνη των μη δυτικών λαών, Λαϊκή τέχνη, Δημοφιλής τέχνη, Υψηλή τέχνη, Μαζική τέχνη.