Περιγραφή θέματος

  • Γενικά

    Ιστορία της Εκπαίδευσης Ι : Η εκπαίδευση στον μακρύ 19ο αιώνα 1774-188

    Διδάσκων : Χ. Αθανασιάδης

    Περιγραφή :

    Πότε, πώς και γιατί θεμελιώθηκε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα; Σε ποιες εθνικές και κοινωνικές ανάγκες κλήθηκε να ανταποκριθεί και πόσο πράγματι ανταποκρίθηκε; Οι πρώτες 6 παραδόσεις του μαθήματος προσπαθούν να απαντήσουν σε αυτά τα δύο κεντρικά ερωτήματα. Ως χρονική αφετηρία επιλέχθηκε το 1774, καθώς τότε, λόγω της συνθήκης Κιουτσούκ Καϊναρτζή, συγκροτήθηκε μια ακμάζουσα ελληνική αστική τάξη, η οποία με τη σειρά της ενίσχυσε αποφασιστικά την καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Ως τέλος ορίστηκε το 1888, όταν –υπό την επίδραση του κινήματος του Δημοτικισμού– δρομολογήθηκε ο αναπροσανατολισμός τόσο του περιεχομένου της γνώσης όσο και της μεθόδου διδασκαλίας. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο χρονικά ορόσημα ξεχωριστή θέση κατέχει η περίοδος του Όθωνα. Στα χρόνια εκείνα θεμελιώθηκε νομικά και εξαπλώθηκε γεωγραφικά το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ διαμορφώθηκε η γλώσσα, η μέθοδος και το περιεχόμενο της διδασκαλίας σε αντιστοιχία με τις κοινωνικές ανάγκες της Ελλάδας του 19ου αιώνα. Στις υπόλοιπες 5 παραδόσεις παρουσιάζονται τρεις από τις νέες μελέτες που εκπονήθηκαν στην «Ιστορία της Εκπαίδευσης». Οι παραδόσεις αυτές  απευθύνονται ειδικότερα σε όσους επιθυμούν να γνωρίσουν επισταμένα τον τρόπο που δουλεύουν οι ιστορικοί της εκπαίδευσης: τους θεματικούς προσανατολισμούς, τους μεθοδολογικούς και θεωρητικούς προβληματισμούς που αναπτύσσονται στο ιδιαίτερο αυτό επιστημονικό πεδίο.

    Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος :

    1. Να μάθουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες σε αδρές γραμμές τα σχετικά με την εξέλιξη των εκπαιδευτικών πραγμάτων από το 1774 ως το 1888.
    2. Να κατανοήσουν τον εθνικό και κοινωνικό ρόλο που κλήθηκε να παίξει το σχολείο κατά τον 19ο αιώνα: πώς συνέβαλε στη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και πώς συμμετείχε στην διαμόρφωση και την αναπαραγωγή των κοινωνικών τάξεων.

    Λέξεις κλειδιά :

    σχολικό δίκτυο, καθαρεύουσα γλώσσα, αλληλοδιδακτική μέθοδος, εθνική ταυτότητα, εκπαίδευση και Διαφωτισμός, εκπαίδευση και έξω ελληνισμός

  • 1 - Η επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών πραγμάτων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας (1774-1821)

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Αρχικά παρουσιάζονται οι τρεις γενιές των λόγιων του Ελληνικού Διαφωτισμού, οι απόψεις τους για την παιδεία και τη γλώσσα και η συμβολή τους στην καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Ακολούθως τούτες οι πνευματικές διεργασίες συσχετίζονται με την ανάπτυξη της ελληνικής εμπορικής αστικής τάξης και την εμφάνιση των πρώτων κοσμικών σχολείων στις ελληνόφωνες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

    Κείμενο αναφοράς:                                     

    Λυδία Παπαδάκη, Συνοπτική Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη, εκδ. Βάνιας, 2007 (Κεφάλαιο 1).

    Λέξεις κλειδιά : Ελληνικός Διαφωτισμός, Εκπαίδευση, Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Αδαμάντιος Κοραής

  • 2 - Τα εκπαιδευτικά πράγματα στην περίοδο του Αγώνα (1821-28) και του Καποδίστρια (1828-1831)

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Αρχικά σχολιάζονται οι πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις της Επανάστασης του 1821, ώστε να ερμηνευθεί ο φιλελεύθερος χαρακτήρας των πρώτων σχεδίων για την ανάπτυξη ενός κρατικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ακολούθως όλα τούτα αντιδιαστέλλονται με την έλευση του Καποδίστρια και τη στροφή της εκπαίδευσης προς τον ηθικό φρονηματισμό.                                                                                 

    Κείμενο αναφοράς: Παντελής Κυπριανός, Συγκριτική Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, 1770-2004, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2004 (Κεφάλαιο 1)

    Λέξεις κλειδιά : Επανάσταση του 1821, Ιωάννης Καποδίστριας, Κεντρικό Σχολείο Αίγινας, φιλελεύθερος πολίτης, ηθικός φρονηματισμός

  • 3 - Η θεμελίωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος (1834-1862)

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Αρχικά παρουσιάζονται σε αδρές γραμμές τα σχετικά με την έλευση του Όθωνα και την εγκαθίδρυση απόλυτης Μοναρχίας στην Ελλάδα. Κατόπιν τα ειδικότερα εκαπιδευτικά, όσα σχετίζονται με τη νομική θεμελίωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και το ρόλο του βαυαρού λογίου Γκέοργκ Μάουρερ. Τέλος σχολιάζεται η αργή εξάπλωση του σχολικού δικτύου και οι αντιστάσεις των τοπικών αγροτικών κοινοτήτων.                                                    

    Κείμενο αναφοράς: Κώστας Κωστής, «Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας». Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος-21ος αιώνας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2013 (Κεφ. 3).

    Λέξεις κλειδιά : Όθωνας, Μάουρερ, Δημοτικό Σχολείο, Ελληνικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Πανεπιστήμιο, σχολικό δίκτυο

  • 4 - Εκπαίδευση και Γλώσσα στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Στο μάθημα αυτό καταβάλλεται προσπάθεια να εξηγηθεί η καθαρεύουσας ως γλώσσας του κράτους και του σχολείου στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Διατυπώνεται η υπόθεση πως υφίσταται μια στενή σχέση ανάμεσα στην επιλογή και τη γενικευμένη αποδοχή της καθαρεύουσας από τη μια μεριά και στην προσπάθεια να διαμορφωθεί μία συνεκτική και ελκυστική εθνική ταυτότητα από την άλλη.

     Κείμενο αναφοράς: Peter Mackridge, Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα, 1766-1976, μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, Πατάκης, Αθήνα, 2013 (Κεφάλαιο 6).

    Λέξεις κλειδιά : καθαρεύουσα γλώσσα, εθνική ταυτότητα

  • 5 - Εκπαίδευση και Φύλο στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι τα ποσοστά συμμετοχής των κοριτσιών στα ελληνικά σχολεία του 19ου αιώνα ήταν μικρά σε σύγκριση με τα ποσοστά των αγοριών, αναλύονται οι θεσμικές ρυθμίσεις, οι κοινωνικές πρακτικές και οι πολιτισμικές νόρμες που έθεταν φραγμούς στη γενικευμένη φοίτηση τόσο των αγοριών όσο και κυρίως των κοριτσιών.                                                                                                           

    Κείμενο αναφοράς: Αλέξης Δημαράς, «Εκπαίδευση 1830-1871. Η διαμόρφωση του εκαπιδευτικού συστήματος», στο Βασίλης Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του νέου ελληνισμού, 1770-2000, τόμ. 4, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 177-194.

    Λέξεις κλειδιά : Φύλο, σχολείο, 19ος αιώνας

  • 6 - Εκπαίδευση και κοινωνική τάξη στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.

    Περιγραφή θεματικής ενότητας :

    Με αφετηρία τη διαπίστωση ότι τα ποσοστά φοίτησης των ελλήνων μαθητών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση κατά τον 19ο αιώνα ήταν απρόσμενα υψηλά (σε σύγκριση με άλλες χώρες των Βαλκανίων και της Ευρώπης), παρουσιάζεται και αναλύεται η εξήγηση που πρότεινε ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς για τον καθοριστικό ρόλο των εμπορικών επιχειρήσεων του έξω ελληνισμού.                          

    Κείμενο αναφοράς: Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή: Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα (1830-1922), Θεμέλιο, Αθήνα 1977.

    Λέξεις κλειδιά : σχολείο, κοινωνική τάξη, 19ος αιώνας, έξω ελληνισμός

    • 7 - Παρουσίαση και ανάλυση του βιβλίου: Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον». Ανάλεκτα, Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Πατρικίου, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη και Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 2014. Μέρος Ι.

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Με αφορμή την έκδοση των αναλέκτων του Αλέξανδρου Δελμούζου συζητείται η συνεισφορά του μεγάλου παιδαγωγού στην εξέλιξη των ελληνικών εκπαιδευτικών πραγμάτων, αλλά επίσης οι σύγχρονοι θεματικοί προσανατολισμοί της εκπαιδευτικής ιστοριογραφίας.

      Κείμενο αναφοράς: Άννα Φραγκουδάκη, «Η δημοτικιστική “ιδέα”, ο Δελμούζος και η αξία του έθνους», στο Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», ό.π.

      Λέξεις κλειδιά : Ιστορία της Εκπαίδευσης, ιστορική μέθοδος, Αλέξανδρος Δελμούζος

    • 8 - Παρουσίαση και ανάλυση του βιβλίου: Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον». Ανάλεκτα, Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Πατρικίου, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη και Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 2014. Μέρος ΙΙ.

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Με αφορμή την έκδοση των αναλέκτων του Αλέξανδρου Δελμούζου συζητείται η συνεισφορά του μεγάλου παιδαγωγού στην εξέλιξη των ελληνικών εκπαιδευτικών πραγμάτων, αλλά επίσης οι σύγχρονοι θεματικοί προσανατολισμοί της εκπαιδευτικής ιστοριογραφίας.                                                                                                                         

      Κείμενο αναφοράς: Άννα Φραγκουδάκη, «Η δημοτικιστική “ιδέα”, ο Δελμούζος και η αξία του έθνους», στο Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», ό.π.

      Λέξεις κλειδιά : Ιστορία της Εκπαίδευσης, ιστορική μέθοδος, Αλέξανδρος Δελμούζος

    • 9 - Παρουσίαση και ανάλυση του βιβλίου: Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον». Ανάλεκτα, Επιμέλεια: Αλεξάνδρα Πατρικίου, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη και Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 2014. Μέρος ΙΙΙ.

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Με αφορμή την έκδοση των αναλέκτων του Αλέξανδρου Δελμούζου συζητείται η συνεισφορά του μεγάλου παιδαγωγού στην εξέλιξη των ελληνικών εκπαιδευτικών πραγμάτων, αλλά επίσης οι σύγχρονοι θεματικοί προσανατολισμοί της εκπαιδευτικής ιστοριογραφίας.                          

      Κείμενο αναφοράς: Άννα Φραγκουδάκη, «Η δημοτικιστική “ιδέα”, ο Δελμούζος και η αξία του έθνους», στο Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», ό.π.

      Λέξεις κλειδιά : Ιστορία της Εκπαίδευσης, ιστορική μέθοδος, Αλέξανδρος Δελμούζος

    • 10 - Παρουσίαση και ανάλυση του βιβλίου: Χαράλαμπος Νούτσος, Η Ρόζα και η Κλειώ. Μέθοδος και Ιδεολογία στην Ιστορία της Εκπαίδευσης, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2011.

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Η ανάλυση επικεντρώνεται κυρίως στις (συχνά άρρητες) θεωρητικές παραδοχές που ορίζουν τις θεματικές επιλογές και τις μεθοδολογικές πρακτικές των ιστορικών της εκπαίδευσης (και των ιστορικών γενικότερα).                                                                                             

      Κείμενο αναφοράς: Χάρης Αθανασιάδης, «Το εργαστήρι του ιστορικού (της εκπαίδευσης)», εφ. Η Αυγή, 18.12.2011

      Λέξεις κλειδιά : Ιστορία της Εκπαίδευσης, Θετικισμός, θεωρία, έμφυλη διάσταση, ιδεολογική χρήση της Ιστορίας

    • 11 - Παρουσίαση και ανάλυση του άρθρου: Χάρης Αθανασιάδης, « “Από σήμερα είστε μικροί στρατιώτες!” Ο Ιωάννης Μεταξάς και η δημοτική γλώσσα», στο Νίκος Βαφέας κ.ά. (επιμ.), Ο Ιωάννης Μεταξάς και το πείραμα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας, υπό έκδοση.

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Η ανάλυση επικεντρώνεται στο ρόλο της βιβλιογραφίας και του ερευνητικού ερωτήματος στις ιστορικές μελέτες.

      Κείμενο αναφοράς: Χάρης Αθανασιάδης, « “Από σήμερα είστε μικροί στρατιώτες!” Ο Ιωάννης Μεταξάς και η δημοτική γλώσσα», στο Νίκος Βαφέας κ.ά. (επιμ.), Ο Ιωάννης Μεταξάς και το πείραμα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας, υπό έκδοση.

      Λέξεις κλειδιά : ερευνητικό ερώτημα, βιβλιογραφική έρευνα, ιστορική έρευνα, Ιωάννης Μεταξάς, δημοτική γλώσσα

    • 12 - Για το βιβλίο Η Μεταρρύθμιση που δεν έγινε, του Αλέξη Δημαρά

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Αναλύεται το βιβλίο του Αλέξη Δημαρά Η Μεταρρύθμιση που  δεν έγινε, το οποίο θεμελίωσε την Ιστορία της Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Δίνεται έμφαση στις θεματικές που προκρίνει, στα τεκμήρια που προσκομίζει και στη μέθοδο της ανάλυσής τους.

      Κείμενο αναφοράς: Χάρης Αθανασιάδης, «Η μεταρρύθμιση του πνεύματος και το πνεύμα της Μεταρρύθμισης”, περ. Παιδεία και Κοινωνία, τχ. 8, 2005, σ. 14-17.

      Λέξεις κλειδιά : Αλέξης Δημαράς, ερευνητικό ερώτημα, βιβλιογραφική έρευνα, ιστορική έρευνα, εκπαιδευτικός δημοτικισμός

    • 13 - Αλέξανδρος Δελμούζος και Αλέξης Δημαράς: Η αρχή και το τέλος του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού

      Περιγραφή θεματικής ενότητας :

      Στόχος του μαθήματος είναι να δειχθεί πως υφίσταται μια σχέση ανάμεσα στην εκπαιδευτική δράση του Αλέξανδρου Δελμούζου κατά την περίοδο 1910-30 και στη θεμελίωση του πεδίου της Ιστορίας της Εκπαίδευσης στην Ελλάδα από τον Αλέξη Δημαρά κατά τη δεκαετία του 1970. Ο ισχυρισμός αυτός τεκμηριώνεται στο βαθμό που τόσο η δράση του Δελμούζου όσο και η εμφάνιση της εκπαιδευτικής ιστοριογραφίας συνδέθηκαν αξεδιάλυτα με τον εκπαιδευτικό δημοτικισμό, το κίνημα που συνέβαλε όσο κανένα άλλο στην αναμόρφωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.                                                             

      Κείμενο αναφοράς: Χάρης Αθανασιάδης, « », εισαγωγή στο: Αλεξάνδρα Πατρικίου (επιμέλεια), Αλέξανδρου Δελμούζου Ανάλεκτα: «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 2014, σελ. 13-20.

      Λέξεις κλειδιά : Αλέξανδρος Δελμούζος, Αλέξης Δημαράς, εκπαιδευτικός δημοτικισμός, Παρόν και παρελθόν, Ιστορία της Εκπαίδευσης

    • Βιβλιογραφία

      • Λυδία Παπαδάκη, Συνοπτική Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη, εκδ. Βάνιας, 2007 (Κεφάλαιο 1).
      • Παντελής Κυπριανός, Συγκριτική Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, 1770-2004, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2004 (Κεφάλαιο 1)
      • Αλέξης Δημαράς, «Εκπαίδευση 1830-1871. Η διαμόρφωση του εκαπιδευτικού συστήματος», στο Βασίλης Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του νέου ελληνισμού, 1770-2000, τόμ. 4, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 177-194.
      • Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή: Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα (1830-1922), Θεμέλιο, Αθήνα 1977.
      • Άννα Φραγκουδάκη, «Η δημοτικιστική “ιδέα”, ο Δελμούζος και η αξία του έθνους», στο Αλέξανδρος Δελμούζος, «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», ό.π.
      • Χάρης Αθανασιάδης, «Το εργαστήρι του ιστορικού (της εκπαίδευσης)», εφ. Η Αυγή, 18.12.2011
      • Χάρης Αθανασιάδης, « “Από σήμερα είστε μικροί στρατιώτες!” Ο Ιωάννης Μεταξάς και η δημοτική γλώσσα», στο Νίκος Βαφέας κ.ά. (επιμ.), Ο Ιωάννης Μεταξάς και το πείραμα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας, υπό έκδοση.
      • Χάρης Αθανασιάδης, «Η μεταρρύθμιση του πνεύματος και το πνεύμα της Μεταρρύθμισης”, περ. Παιδεία και Κοινωνία, τχ. 8, 2005, σ. 14-17.
      • Χάρης Αθανασιάδης, « », εισαγωγή στο: Αλεξάνδρα Πατρικίου (επιμέλεια), Αλέξανδρου Δελμούζου Ανάλεκτα: «Η γλώσσα είναι μόνο μέσον», Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 2014, σελ. 13-20.

      • Ασκήσεις

      • Βιντεοδιαλέξεις