Περιγραφή θέματος

  • Γενικά

    Γλωσσική Αλλαγή & Γλωσσική Επαφή: Αναλογία – Γραμματικοποίηση – Δανεισμός

    Διδάσκων: Δρ. Παναγιώτης Φίλος


    1

    • Περιγραφή μαθήματος

      1. Eισαγωγή στα πιο βασικά είδη (και χαρακτηριστικά) του γλωσσικού δανεισμού (πβ. και συναφείς όρους όπως ‘εναλλαγή γλωσσικού κώδικα’), μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της γλωσσικής επαφής και της διγλωσσίας. Σύντομη συζήτηση συναφών όρων -με την ευρύτερη έννοια- όπως Γλωσσική Περιοχή/Ένωση, κρεολές-πίτζιν γλώσσες, lingua franca κλπ.

      2. Ανάλυση του μηχανισμού της αναλογίας, με παράλληλη ανάδειξη της επίδρασής της στη γλωσσική αλλαγή, ιδίως στο πεδίο της μορφολογίας.  Iδιαίτερη μελέτη των βασικότερων μορφών αναλογίας (π.χ. τετραμερής αναλογία, υποχωρητικός αναλογικός σχηματισμός, μορφολογική εξομάλυνση κλπ). Εξέταση των πιο σημαντικών ‘νόμων’ της αναλογίας κατά τον Kuryłowicz και των πιο βασικών ‘τάσεων’ της αναλογίας κατά τον Maṅczak με διεξοδική αναφορά και σε σχετικά παραδείγματα (διαγλωσσικά). 

      3. Εξέταση του φαινομένου της γραμματικοποίησης ως παράγοντα γλωσσικής αλλαγής με τη βοήθεια χαρακτηριστικών παραδειγμάτων από διάφορες γλώσσες, αρχαίες και νεότερες. Παράλληλη ανάλυση  συναφών/αντίστροφων φαινομένων (και όρων), όπως λεξικοποίηση, απογραμματικοποίηση, επανανάλυση κλπ. Συζήτηση εναλλακτικών ερμηνειών για ορισμένα φαινόμενα γραμματικοποίησης.

    • Μαθησιακοί στόχοι

      Ανάλυση και κατανόηση τριών βασικών φαινομένων και μηχανισμών της  γλωσσικής επαφής και της γλωσσικής αλλαγής (Δανεισμός, Αναλογία, Γραμματικοποίηση), κυρίως μέσα από τη μελέτη – ανάλυση σημαντικών πρωτότυπων έργων (άρθρων περιοδικών – κεφαλαίων βιβλίων) της αγγλόφωνης επιστημονικής βιβλιογραφίας, με βάση τόσο τις ειαγωγικές παρουσιάσεις του διδάσκοντος ανά θεματική ενότητα όσο και τις εβδομαδιαίες παρουσιάσεις της αναγνωστέας ύλης από τους φοιτητές/τις φοιτήτριες στη μορφή περιληπτικών σχεδιαγραμμάτων ή/και διαφανειών PowerPoint (εξηγείται ο ενδεικνυόμενος ακαδημαϊκός τρόπος εκπόνησής τους).

      Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/φοιτήτριες θα πρέπει να έχουν αναπτύξει μια σαφή αντίληψη των βασικών χαρακτηριστικών και του τρόπου λειτουργίας αυτών των τριών φαινομένων/μηχανισμών διαγλωσσικά. Παράλληλα, θα πρέπει να έχουν κατανοήσει τα διάφορα στάδια της προόδου της έρευνας στα αντίστοιχα πεδία κατά τις τελευταίες 5-6 δεκαετίες. Tέλος, θα είναι σε θέση να εκπονήσουν μια σύντομη εργασία, με την κατάλληλη επίβλεψη, πάνω σε κάποιο θέμα που να σχετίζεται με ένα ή περισσότερα από αυτά τα τρία βασικά φαινόμενα/μηχανισμούς γλωσσικής επαφής-αλλαγής και να την παρουσιάσουν και σε μορφή αναρτημένης ανακοίνωσης συνεδρίου.

    • Λέξεις κλειδιά

      Γλωσσική επαφή, γλωσσική αλλαγή, διγλωσσία, κοινωνική διγλωσσία, εναλλαγή γλωσσικού κώδικα, δανεισμός, αναλογία, γραμματικοποίηση, λεξικοποίηση, απογραμματικοποίηση, επανανάλυση.

  • 1. Δανεισμός

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Εξέταση των βασικότερων χαρακτηριστικών του γλωσσικού δανεισμού  μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της γλωσσικής επαφής (πβ. και διγλωσσία, εναλλαγή γλωσσικού κώδικα κλπ). Σύντομη αναφορά και σε συναφείς όρους (Γλωσσική Περιοχή/Ένωση, κρεολές-πίτζιν γλώσσες, lingua franca κλπ).

    Λέξεις κλειδιά: Γλωσσική επαφή, διγλωσσία, κοινωνική διγλωσσία, εναλλαγή γλωσσικού κώδικα, δανεισμός, Γλωσσική Περιοχή / Ένωση.

  • 2. Αναλογία

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Ανάλυση του μηχανισμού της αναλογίας και ανάδειξη του ρόλου της στη γλωσσική αλλαγή, ιδίως στο επίπεδο της μορφολογίας.  Εξέταση των βασικότερων μορφών αναλογίας (π.χ. τετραμερής αναλογία, υποχωρητικός αναλογικός σχηματισμός, μορφολογική εξομάλυνση κλπ). Αναφορά στους ‘νόμους’  του Kuryłowicz και τις ‘τάσεις’ του Maṅczak. Aναφορά σε σχετικά παραδείγματα (διαγλωσσικά).

    Λέξεις κλειδιά: Γλωσσική αλλαγή, αναλογία, υποχωρητικός αναλογικός σχηματισμός, μορφολογική εξομάλυνση.

  • 3. Γραμματικοποίηση

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Αναφορά στο φαινόμενο της γραμματικοποίησης ως παράγοντα γλωσσικής αλλαγής, με εστίαση σε κάποιες θεωρητικές παραμέτρους μέσω χαρακτηριστικών παραδειγμάτων. Εξέταση συναφών/αντίστροφων φαινομένων (π.χ. λεξικοποίηση, απογραμματικοποίηση, επανανάλυση). Συζήτηση κάποιων εναλλακτικών ερμηνειών για κάποια φαινόμενα γραμματικοποίησης.

    Λέξεις κλειδιά: Γλωσσική αλλαγή, γραμματικοποίηση, λεξικοποίηση, απογραμματικοποίηση, επανανάλυση.

  • Βιβλιογραφία