Κείμενα και συγγραφείς της νεοελληνικής λογοτεχνίας 1830-1880

Περιγραφή θέματος

• Γενικά
  
  

  Γενικά

  Κείμενα και συγγραφείς της νεοελληνικής λογοτεχνίας 1830-1880

  Διδάσκων: Αναπληρωτής Καθ. I. Παπαθεοδώρου

  
  

  • Περιγραφή μαθήματος

    Αν οι τελευταίες δεκαετίες του 18^ου και οι πρώτες του 19^ου αιώνα χαρακτηρίζονται από μια σειρά επαναστάσεων (από την βιομηχανική επανάσταση, στην αμερικανική, την γαλλική καθώς και τις πολυάριθμες εθνικές επαναστάσεις στην Ευρώπη), ο ρομαντισμός αποτελεί, κατά μια έννοια, την έκφραση του πνεύματος της επανάστασης σε επίπεδο καλλιτεχνικό. Στο μάθημα αυτό θα μελετήσουμε το ιδιόμορφο κίνημα του ρομαντισμού στην ελληνική του εκδοχή. Θα επικεντρωθούμε στην ποίηση, εξετάζοντας τις μείζονες δημιουργίες της επτανησιακής και αθηναϊκής σχολής, ενώ παράλληλα θα ανασυστήσουμε το θεωρητικό και ιδεολογικό υπόβαθρο των χρόνων 1830 - 1880.

  • Μαθησιακοί στόχοι μαθήματος

    Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση:

    1) να κατανοήσουν την ιστορική διαδρομή της ελληνικής ποιητικής παραγωγής στα ρομαντικά χρόνια (1830-1880)

    2) να γνωρίσουν σε βάθος το ρόλο της ποίησης στη διαμόρφωση του νεοελληνικού έθνους-κράτους 3) να κατανοήσουν κριτικά τη σχέση της ποίησης και της κριτικής με τα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της εποχής

    4) να εξοικειωθούν με τις πηγές και τη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία και τις πηγές

    5) να αποκτήσουν εργαλεία για την ερμηνευτική ανάλυση των κειμένων.

  • Γενικές ικανότητες

    • Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών.
    • Ατομική και ομαδική εργασία γύρω από τις πηγές και τα κείμενα.
    • Σύνδεση της φιλολογικής βιβλιογραφίας με το διεπιστημονικό περιβάλλον άλλων γνωστικών πεδίων. (Ιστορία).
    • Άσκηση της κριτικής σκέψης και απόκτηση ικανότητας κριτικής επιχειρηματολογίας. 
  • Λέξεις κλειδιά

    Ελλάδα, Ιστορία της Λογοτεχνίας, «Εθνική ποίηση», Πεζογραφία, Εθνική ταυτότητα, Εθνοσυμβολισμός, Διαφωτισμός, Ρομαντισμός, Ρεαλισμός Βιομηχανική Επανάσταση, Αστική τάξη.

  • Ανακοινώσεις Ομάδα Συζητήσεων
• 1. Εισαγωγή στα ρομαντικά χρόνια
  
  

  1. Εισαγωγή στα ρομαντικά χρόνια

  Περιγραφή θεματικής ενότητας: 

  Ρομαντισμός. Η ανάδυση του μυθιστορήματος. Χαρακτηριστικά της αφήγησης. Η «εθνική» λειτουργία της πεζογραφίας. Ιδεολογίες και νοοτροπίες στα ρομαντικά χρόνια.

  Λέξεις κλειδιά: Ρομαντισμός, Αθηναϊκή Σχολή, Ζαμπέλιος, Παπαρρηγόπουλος, τρίσημος ιστορισμός, εθνική ταυτότητα, καθαρεύουσα, κλασικισμός, Ράλλειος, Βουτσιναίος Διαγωνισμός, Ευτέρπη, Πανδώρα, Θελξινόη.

  • Σημειώσεις Αρχείο
• 2. Γνωριμία με τους συγγραφείς και τα κείμενα
  
  

  2. Γνωριμία με τους συγγραφείς και τα κείμενα

  Περιγραφή θεματικής ενότητας: Γνωριμία με κείμενα της εποχής. Κατανόηση των μυθιστορηματικών παραλλαγών. Σταδιακή μετατόπιση από το ρομαντικό παράδειγμα στην αποτύπωση της κοινωνικής πραγματικότητας.

  Λέξεις κλειδιά: Παν. Σούτσος, Γρηγόριος Παλαιολόγος, Παύλος Καλλιγάς, Εμμ. Ροίδης, Δημήτριος Βικέλας.

  • Σημειώσεις Αρχείο
• 3. Ρομαντισμός και Ρεαλισμός
  
  

  3. Ρομαντισμός και Ρεαλισμός

  Περιγραφή θεματικής ενότητας: Ορισμοί, χαρακτηριστικά, διαφορές και ζώνες συνύπαρξης.

  Λέξεις κλειδιά: Ρεαλισμός, Ρομαντισμός, Βιομηχανική Επανάσταση, Δαρβίνος, επιστημονικές ανακαλύψεις, αποτύπωση πραγματικότητας, Μαντάμ Μποβαρύ, Φλωμπέρ, Σταντάλ.

  • Σημειώσεις Αρχείο
• 4. Ζητήματα βιβλιογραφίας και νέα φιλολογικά ερωτήματα
  
  

  4. Ζητήματα βιβλιογραφίας και νέα φιλολογικά ερωτήματα

  Περιγραφή θεματικής ενότητας: 

  Άρθρα και μελέτες για τα κείμενα της περιόδου. Νεότερα φιλολογικά ερωτήματα και ερευνητικά πεδία. Επισκόπηση του ρομαντισμού. Η κινηματογραφική εκδοχή της Πάπισσας Ιωάννας.

  Λέξεις κλειδιά: Βιβλιογραφία, Έρευνα, Πολιτισμικές χρήσεις κειμένων.

  • Σημειώσεις Αρχείο
• Βιβλιογραφία
  
  

  Βιβλιογραφία

  Προτεινόμενα συγγράμματα

  Από τον Λέανδρο στο Λουκή Λάρα: Μελέτες για την πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2009, Αθήνα.

  Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία και υλικό προς μελέτη

  • Δημήτρης Αγγελάτος, Πραγματικότης και ιδανικόν. Ο Άγγελος Βλάχος και ο αισθητικός κανόνας της αληθοφάνειας (1857-1901), Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003

  • Άλκης Αγγέλου, «Το ρομάντσο του νεοελληνικού μυθιστορήματος», εισαγωγή στον τόμο: Γρηγόριος Παλαιολόγος, Ο Πολυπαθής. Επιμέλεια Άλκης Αγγέλου, Αθήνα, Ερμής, 1989, σσ. 13*-176*

  • Βαγγέλης Αθανασόπουλος, «Εισαγωγή» στον τόμο: Λ. Σ. Καλογερόπουλος, Ο Φλώρος. Μυθιστόρημα, Αθήνα, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2002

  • Ηλίας Αναγνωστάκης και Αθηνά Γεωργαντά, «Τα "δημοτικά" ρομαντικά ποιήματα του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, Α΄. "Η Ταξιδεύτρια" και η γενεαλογία της», Μολυβδοκονδυλοπελεκητής 1 (1989) 56-77

  • Αντί 641 (1. 8. 1997. Αφιέρωμα: «Το ελλη­νι­κό απόκρυφο μυθιστόρημα του 19ου αιώνα» [συνεργάζονται οι: Παντελής Βουτουρής, Γεωργία Γκότση, Γεωργία Δράκου, Henri Tonnet])

  • Πέρσα Αποστολή, Το πικαρικό μυθιστόρημα και η παρουσία του στον ελληνικό 19ο αιώνα (Από τον «Ερμήλο» ως την «Πάπισσα Ιωάννα»), δακτυλ. διδ. διατριβή, Αθήνα, Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Φιλολογίας), 2003

  • Γιώργος Αράγης, Η μεταβατική περίοδος της ελλαδικής ποίησης. Η σταδιακή της εξέλιξη από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους έως το 1930, Αθήνα, Σοκόλης, 2006

  • Νάσος Βαγενάς, «Οι αρχές της πεζογραφίας του ελληνικού κράτους», Η ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία, Αθήνα, στιγμή, 1994, σσ. 187-198

  • Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες για την πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1997 [Συνεργάζονται οι: Άλκης Αγγέλου, Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Νάσος Βαγενάς, Μάριο Βίττι, Παντελής Βουτουρής, Ζέτα Γκότση, Τάκης Καγιαλής, Άννα Κατσιγιάννη, Γιώργος Κεχαγιόγλου, Μάρθα Καρπόζηλου, Κ. Γ. Κασίνης, Αικατερίνη Κουμαριανού, Παν. Μουλλάς, Κυριάκος Ντελόπουλος, Σοφία Ντενίση, Βίκυ Πάτσιου, Δημήτριος Ι. Πολέμης, Αλέξης Πολίτης, Αλεξάνδρα Σαμουήλ, Μαριέττα Σέρβου, Άννα Ταμπάκη, Δημήτρης Τζιόβας, Henri Tonnet, Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, Λίτσα Χατζοπούλου]

  • Νάσος Βαγενάς, «Η γλώσσα της Αθηναϊκής Σχολής», Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Τρίτη έκδοση. Επιστημονική επιμέλεια: Μ. Ζ. Κοπιδάκης, Αθήνα, ΕΛΙΑ, 2000, σσ. 256-257

  • Νάσος Βαγενάς, «Η γλώσσα της πεζογραφίας (1830-1880)», Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Τρίτη έκδοση. Επιστημονική επιμέλεια: Μ. Ζ. Κοπιδάκης, Αθήνα, ΕΛΙΑ, 2000, σσ. 258-259

  • Νάσος Βαγενάς, «Για την πεζογραφία στα Επτάνησα (και στην Ελλάδα γενικά) τον 19ο αιώνα», Νέα Εστία, τόμ. 154, τχ. 1758 (Ιούλιος-Αύγουστος 2003) 79-116

  • Γιώργος Βαλέτας, Το νεοελληνικό διήγημα. Η θεωρία και η ιστορία του, Αθήνα, Φιλιππότης, ²1983

  • Λάμπρος Βαρελάς, «Ο Πατροκατάρατος του Μαρίνου Παπαδόπουλου Βρετού (1845): Το πρώτο (;) ελληνικό roman-feuilleton και το πρώτο (;) ελληνικό απόκρυφο μυθιστόρημα», Νέα Εστία, τόμ. 153, τχ. 1755 (Απρίλιος 2003) 709-717

  • Λάμπρος Βαρελάς, «Βασικά ερευνητικά ζητήματα της πεζογραφικής και εκδοτικής δρα­στη­ριότητας του Πάνου Δ. Ηλιόπουλου (1831-1897)», Μνήμη Άλκη Αγγέλου. Τα άφθονα σχήματα του παρελθόντος. Πρακτικά της Ι΄ Επιστημονικής Συνάντησης του Τομέα ΜΝΕΣ του ΑΠΘ -. Θεσσαλονίκη, 3-6 Οκτωβρίου 2002, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2004, σσ. 71-82

  • Λάμπρος Βαρελάς, «Εισαγωγή» στον τόμο: Μαρίνος Παπαδόπουλος Βρετός, Ο πατροκατάρατος και άλλα αφηγήματα Φιλολογική επιμέλεια Λάμπρος Βαρελάς, Αθήνα, Νεφέλη, 2004 («Η πεζογραφική μας παράδο­ση», αρ. 64)

  • Γιώργος Βελουδής, «Ο επτανησιακός, ο αθηναϊκός και ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός», Μονά-Ζυγά. Δέκα νεοελληνικά μελετήματα, Αθήνα, Γνώση, 1992, σσ. 97-123

  • Γιώργος Βελουδής, «Εισαγωγή» στον τόμο: Παναγιώτη Σούτσου, Λέανδρος, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1996

  • Γιώργος Βελουδής, «Το στέμμα και η λύρα. Η αυλική ποίηση στην εποχή του Όθωνα (1832/33-1862)», Ελληνικά 51 (2001) 335-362

  • Μάριο Βίττη, Ιδεολογική λειτουργία της ελληνικής ηθογραφίας, Αθήνα, Κέδρος, ³1991

  • Παντελής Βουτουρής, Ως εις καθρέπτην. Προτάσεις και υποθέσεις για την ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα, Αθήνα, Νεφέλη, 1995

  • Παντελής Βουτουρής - Γιώργος Γεωργής (επιμ.), Ο ελληνισμός στον 19ο αιώνα. Ιδεολογικές και αισθητικές αναζητήσεις, Αθήνα, Καστανιώτης, 2006 [Συνεργάζονται οι: Δημήτρης Αγγελάτος, Στρατής Αναγνώστου, Λάμπρος Βαρελάς, RoderickBeaton, Παντελής Βουτουρής, Βασίλης Κ. Γούναρης, Ιωάννης Θεοχαρίδης, Κωνσταντίνος Κασίνης, Ερατοσθένης Καψωμένος, Ξενοφών Κοκόλης, Νίκος Μαυρέλος, Μαριλίζα Μητσού, Παν. Μουλλάς, Παναγιώτης Νούτσος, Σοφία Ντενίση, Λευτέρης Παπαλεοντίου, Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Δημήτρης Τζιόβας, Φωτεινή Τομαή, Μιχάλης Τσιανίκας, Δημήτρης Χαραλάμπους, Ευάνθης Χατζηβασιλείου]

  • Ευριπίδης Γαραντούδης, «Η λογοτεχνία 1830-1880. Η ρομαντική αντίληψη της πραγματικότητας», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τόμ. 4, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 195-210

  • Αθηνά Γεωργαντά, Αιών Βυρωνομανής. Ο κόσμος του Byronκαι η νέα ελληνική ποίηση, Αθήνα, Εξάντας, 1992

  • Κ. Θ. Δημαράς, Ελληνικός ρωμαντισμός, Αθήνα, Ερμής, 1982

  • Δημήτρης Δημηρούλης, Εμμανουήλ Ροΐδης. Η τέχνη του ύφους και της πολεμικής, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005

  • Γεωργία Δράκου, «Η "Ναϊάς" του Α. Ρ. Ραγκαβή, το "Tamango" του Prosper Mérimée και η ιεραποστολική προπαγάνδα για την απελευθέρωση των μαύρων», Σύγκριση/Comparaison 8 (Νοέμβριος 1997) 86-122

  • Λουκία Δρούλια, «Εισαγωγή» στον τόμο: Αλέξανδρου Σούτσου, Ο εξόριστος του 1831. Κωμικοτραγικόν ιστόρημα, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1994

  • Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ώς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τόμ. Γ΄-Ε΄, Αθήνα, Σοκόλης, 1996 [Παρουσιάζονται και ανθολογούνται οι εξής συγγραφείς: Δημήτριος Αινιάν, Δημήτριος Βικέλας, Άγγελος Βλάχος, Νικόλαος Β. Βωτυράς, Ιωάννης Δελιγιάννης, Νικόλαος Δραγούμης, Σπυρίδων Ζαμπέλιος, Παύλος Καλλιγάς, Λ. Σ. Καλλογερόπουλος, Ανδρέας Λασκαράτος, Αχιλλεύς Λεβέντης, Μαρία Π. Μηχανίδου, Βασίλειος Νικολαΐδης, Στέφανος Ξένος, Γρηγόριος Παλαιολόγος, Χρήστος Α. Παρμενίδης, Ιάκωβος Πιτσιπίος, Κωνσταντίνος Πωπ, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Κωνσταντίνος Ράμφος, Εμμανουήλ Δ. Ροΐδης, Αλέξανδρος Σούτσος, Παναγιώτης Σούτσος, Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι (=Χαρίλαος Δημόπουλος), Επαμεινώνδας Φραγκούδης, Samuel Sheridan Wilson]

  • Τάκης Καγιαλής, «Γλουμυμάουθ»: Ο βικτωριανός Α. Ρ. Ραγκαβής, Αθήνα, Νεφέλη, 1991

  • Βίκυ Καλαντζοπούλου, «Α. Ρ. Ραγκαβή, "Αι φυλακαί ή η κεφαλική ποινή". Κοινωνικά και γραμματολογικά συμφραζόμενα των απαρχών της πεζογραφίας του», Κονδυλοφόρος 3 (2004) 27-70

  • Βίκυ Καλαντζοπούλου, «Ραγκαβής και Δουμάς: Μια συνομιλία σε τόνους πυρίπνους», Σύγκριση 17 (2006) 58-93

  • Μάρθα Καρπόζηλου, Τα ελληνικά οικογενειακά φιλολογικά περιοδικά (1847-1900), Ιωάννινα, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 1991

  • Κ. Γ. Κασίνης, Διασταυρώσεις. Μελέτες για τον ΙΘ΄ και Κ΄ αιώνα, Αθήνα, Χατζηνικολής, 1998

  • Κ. Γ. Κασίνης, Διασταυρώσεις, Β΄. Μελέτες για τον ΙΘ΄ και Κ΄ αι., Αθήνα, Χατζηνικολής, 2005

  • Αικατερίνη Κουμαριανού, «Εισαγωγή» στον τόμο: Κ. Ράμφου, Ο Κατσαντώνης. Αι τελευταίαι ημέραι του Αλή-Πασά, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1994

  • Ελένα Κουτριάνου, «Εισαγωγή» στον τόμο: Δ. Παπαρρηγόπουλου, Ποιήματα. Ποιήσεις, άλλα ποιήματα και το ανέκδοτο αυτόγραφο του Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2006

  • Αγγελική Λούδη, Το νεοελληνικό διήγημα στην Ευτέρπη και την Πανδώρα. Συμβολή στη μελέτη της ιστορίας, της ορολογίας και της θεματικής του είδους κατά την περίοδο 1830-1880, δακτυλ. διδ. διατριβή, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τμήμα Φιλολογίας), 2005

  • Μαρία Μαθιουδάκη, Οι τιμοκατάλογοι των ελληνικών βιβλιοπωλείων. Μαρτυρίες για την ιστορία των ελληνικών αναγνωσμάτων στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δακτυλ. διδ. διατριβή, Ρέθυμνο, Πανεπιστήμιο Κρήτης (Τμήμα Φιλολογίας), 2001

  • Μαριλίζα Μητσού, Στεφάνου Α. Κουμανούδη, Στράτης Καλοπίχειρος, τόμ. Α΄-Β΄, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2005

  • Μαίρη Μικέ, «Λειτουργίες της ερωτικής επιθυμίας σε κείμενα του Γ. Παλαιολόγου και του Ραγκαβή», Μνήμη Άλκη Αγγέλου. Τα άφθονα σχήματα του παρελθόντος. Πρακτικά της Ι΄ Επιστημονικής Συνάντησης του Τομέα ΜΝΕΣ του ΑΠΘ -. Θεσσαλονίκη, 3-6 Οκτωβρίου 2002, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2004, σσ. 257-268

  • Μαίρη Μικέ, Έρως (αντεθνικός). Ερωτική επιθυμία και εθνική ταυτότητα στον 19ο αιώνα, Αθήνα, Πόλις, 2007

  • Παν. Μουλλάς, «Γύρω στο επιστολικό μυθιστόρημα. Προβλήματα και προοπτικές», Ανάτυπο από το Αφιέρωμα στον Εμμανουήλ Κριαρά, Θεσσαλονίκη, ΚΒΕ/ΑΠΘ, 1988 (βλ. και Ο λόγος της απουσίας, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1992, σσ. 221-233)

  • Παν. Μουλλάς, Ρήξεις και συνέχειες. Μελέτες για τον 19ο αιώνα, Αθήνα, Σοκόλης, 1993

  • Παν. Μουλλάς, «Εισαγωγή», Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ώς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Τόμος Α΄, Αθήνα, Σοκόλης, 1998

  • Παν. Μουλλάς, «1845: Ένα έτος σταθμός», Κονδυλοφόρος 3 (2004) 11-26

  • Παν. Μουλλάς, «Ελληνικός 19ος αιώνας: Το μυθιστόρημα στο στόχαστρο», Νέα Εστία, τόμ. 157, τχ. 1779 (Ιούνιος 2005) 981-1000

  • Παν. Μουλλάς, «Ιστορία και λαϊκό μυθιστόρημα στον 19ο αιώνα», Νέα Εστία, τόμ. 158, τχ. 1783 (Νοέμβριος 2005) 707-724

  • Παν. Μουλλάς, «"Διά συνοικεσίου ή διά θανάτου": Ο έρωτας στο λαϊκό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα», τχ. Νέα Εστία, τόμ. 160, τχ. 1791 (Ιούλιος-Αύγουστος 2006) 3-23

  • Νέα Εστία, τόμ. 110, τχ. 1307 (Χριστούγεννα 1981. Αφιέρωμα: «Τα εκατόν πενήντα χρόνια του ελληνικού ρομαντισμού [και ο ρομαντισμός στον 19ο αιώνα]») [Συνεργάζονται οι: Γ. Βαλέτας, Κ. Θ. Δημαράς, Ανδρέας Καραντώνης, Ευγ. Κεφαλληναίου, Ιωάννα Κωνσταντουλάκη-Χάντζου, Βασ. Ι. Λαζανάς, Μ. Γ. Μερακλής, Θεοδώρα Μυλωνά, Δημήτρης Παπαστάμος, Γ. Μ. Παπαχατζής, Μιχάλης Πιερής, Στέφανος Ροζάνης, Γ. Π. Σαββίδης, Γιάννης Σιδέρης, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Άγγελος Φουριώτης, Δ. Α. Χαμουδόπουλος, Βιργινία Δ. Χαμουδοπούλου-Κωνσταντινίδου, Πέτρος Χάρης]

  • Κυριάκου Ντελόπουλου, Παιδικά και νεανικά βιβλία του 19ου αιώνα. Σχολιασμένη και εικονογραφημένη βιβλιογραφική καταγραφή. Πρώτη προσέγγιση, Αθήνα, ΕΛΙΑ, 1995

  • Σοφία Ντενίση, «Για τις αρχές της πεζογραφίας μας», Ο Πολίτης 109 (1990) 55-63

  • Σοφία Ντενίση, Το ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα και ο SirWalterScott(1830-1880), Αθήνα, Καστανιώτης, 1994

  • Σοφία Ντενίση, «Μυθιστόρημα των Αποκρύφων: Μια μορφή κοινωνικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα», Περίπλους 43 (Ιούλ. 1996 - Φεβρ. 1997) 38-63
  • Σοφία Ντενίση, «Το κενό (;) της γυναικείας πνευματικής δημιουργίας 1780-1880: Απουσία ή άγνοια;», Μνήμη Άλκη Αγγέλου. Τα άφθονα σχήματα του παρελθόντος. Πρακτικά της Ι΄ Επιστημονικής Συνάντησης του Τομέα ΜΝΕΣ του ΑΠΘ -. Θεσσαλονίκη, 3-6 Οκτωβρίου 2002, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2004, σσ. 127-137

  • Ο ρομαντισμός στην Ελλάδα. Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου, (12 και 13 Νοεμβρίου 1999), Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), 2001 [Συνεργάζονται οι: Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, Αφροδίτη Αθανασοπούλου, Σοφία Ντενίση, Αθηνά Γεωργαντά, Βάλτερ Πούχνερ, Λουκία Δρούλια, Αντώνης Κωτίδης, Γιώργος Κόκκινος, Κοσμάς Ψυχοπαίδης, Αλέξης Πολίτης, Βασίλης Κρεμμυδάς]

  • Γιάννης Παπαθεοδώρου, «Η αμαρτωλή Ιωάννα και το σκάνδαλο της γραφής», Νέα Εστία, τόμ. 156, τχ. 1771 (Νοέμβριος 2004) 600-648

  • Δημήτριος Ι. Πολέμης, «Εισαγωγή» στον τόμο: Samuel Sheridan Wilson, Το παλληκάριον, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1990

  • Αλέξης Πολίτης, «Αναζητώντας την πεζογραφία και τους πεζογράφους 1830-1880», Ο ελληνικός κόσμος ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση 1453-1981. Επιμέλεια Αστέριος Αργυρίου, Κωνσταντίνος Α. Δημάδης, Αναστασία Δανάη Λαζαρίδου. Πρακτικά Α΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών (Βερολίνο, 2-4 Οκτωβρίου 1998), τόμ. Α΄, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σσ. 85-96

  • Αλέξης Πολίτης, «Αρχαιόθεμα μυθιστορήματα, 1790-1900. Και πάλι το βάρος της αρχαίας κληρονομιάς;» στον τόμο Η πρόσληψη της αρχαιότητας στο βυζαντινό και νεοελληνικό μυθιστόρημα. Επιμέλεια Στέφ. Κακλαμάνης και Μιχαήλ Πασχάλης, Αθήνα, Στιγμή, 2005, σσ. 125-167

  • Αλέξης Πολίτης, «Αναζητώντας ορισμένους σταθμούς στην εξέλιξη της πεζογραφίας του 19ου αιώνα», Νέα Εστία, τόμ. 157, τχ. 1777 (Απρίλιος 2005) 557-568

  • Λίνος Πολίτης, «Ελληνικός ρομαντισμός (1830-1880)», Θέματα της λογοτεχνίας μας. Δεύτερη σειρά, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδης, 1976, σσ. 99-131

  • Γ. Π. Σαββίδης, «Το ατελές ποίημα σε ξένους και Έλληνες ρομαντικούς», Περίπλους 23 (φθινόπωρο 1989) 129-152

  • Απόστολος Σαχίνης, Το νεοελληνικό μυθιστόρημα. Ιστορία και κριτική, Αθήνα, Εστία, ⁶1991 [¹1958]

  • Απόστολος Σαχίνης, Θεωρία και άγνωστη ιστορία του μυθιστορήματος στην Ελλάδα 1760-1870, Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1992

  • Έρη Σταυροπούλου, «Η εικόνα της Αμερικής στην ελληνική λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Ανάμεσα στον εξωτισμό και την ουτοπία», Σύγκριση 16 (Νοέμβριος 2005) 5-33

  • Αναστασία Στρίφων-Κυριακίδου, Ο μυθιστοριογράφος Αλέξανδρος Δουμάς, πατέρας, και η παρουσία του στα ελληνικά γράμματα του 19ου αιώνα, Αθήνα, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2002

  • Άννα Ταμπάκη, Το Νεοελληνικό Θεάτρο (18ος-19ος αι.). Ιστορία - Δραματουργία. Εισαγωγική μελέτη, Αθήνα, Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, 2004

  • Δημήτρης Τζιόβας, Κοσμοπολίτες και αποσυνάγωγοι. Μελέτες για την ελληνική πεζογραφία και κριτική (1830-1930), Αθήνα, Μεταίχμιο, 2003
  • Δημήτρης Τζιόβας, «Ο Πολυπαθής του Γ. Παλαιολόγου ως εθνική αλληγορία», Μνήμη Άλκη Αγγέλου. Τα άφθονα σχήματα του παρελθόντος. Πρακτικά της Ι΄ Επιστημονικής Συνάντησης του Τομέα ΜΝΕΣ του ΑΠΘ -. Θεσσαλονίκη, 3-6 Οκτωβρίου 2002, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2004, σσ. 191-198

  • Το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1997 [Συνεργάζονται οι: Άλκης Αγγέλου, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Αλέξης Δημαράς, Μάρθα Καρπόζηλου, Μ. Γ. Μερακλής, Σοφία Ντενίση, Κυριάκος Ντελόπουλος, Βίκυ Πάτσιου, Δημήτριος Ι. Πολέμης]

  • Αναστασία Τσαπανίδου, Κωνσταντίνος Ράμφος. Βιογραφία-Εργογραφία-Ιδεολογικές κατευθύνσεις του συγγραφικού του έργου, δακτυλ. μεταπτυχιακή εργασία, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τμήμα Φιλολογίας), 1998

  • Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, «"Eλληνικός Zιλβλάσιος"; O Πολυπαθής του Γρ. Παλαιολόγου», EEΦΣΠΘ (Tεύχος Tμήματος Φιλολογίας) 1 (1991) 297-324

  • Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, «"Oriental Gil Blas" και "Eλληνικός Zιλβλάσιος", O Anastasius του Thomas Hope και ο Πολυπαθής του Γρηγόριου Παλαιολόγου», Σύγχρονα Θέματα 67 (Aπρίλιος-Iούνιος 1998) 27-35

  • Βικτωρία Χατζηγεωργίου-Χασιώτη, Δημοσιογραφία, πολιτική και λογοτεχνία. Ο Στέφανος Ξένος (1821-1894) και ο «Βρεττανικός Αστήρ», δακτυλ. διδ. διατριβή, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τμήμα Φιλολογίας), 2003

  • Θόδωρος Χατζηπανταζής, Η ελληνική κωμωδία και πρότυπά της στο 19ο αιώνα, Ηράκλειο, ΠΕΚ, 2004

  • Θόδωρος Χατζηπανταζής, Το ελληνικό ιστορικό δράμα. Από το 19ο στον 20ό αιώνα, Ηράκλειο, ΠΕΚ, 2006

  • Λίτσα Χατζοπούλου, «Οι "Οδοιπορικαί αναμνήσεις" του Α. Ρ. Ραγκαβή. Ένα διήγημα ποιητικής ή περί αφηγήσεως λόγος θεωρητικός», Γράμματα και Τέχνες 80 (Μάρτιος-Μάιος 1997) 38-45

  • Λίτσα Χατζοπούλου, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής. Μαρτυρία λόγου, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999

  • Λίτσα Χατζοπούλου, «Εισαγωγή» στον τόμο: Σπυρίδων Ν. Βασιλειάδης, Αττικαί νύκτες. Επιλογή από το λογοτεχνικό και κριτικό του έργο, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2003

  • Georgia Gotsi, «Empire and Exoticism in the Short Fiction of Alexandros Rizos Rangavis», Journal of Modern Greek Studies 24 (2006) 23-55

  • Panayotis Moullas, Les concours poétiques de l'Université d'Athènes (1851-1877), Αθήνα, ΓΓΝΓ/Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 1989

  • Henri Tonnet, «Les premiers romans grecs à sujet turc», Revue des études néo-helléniques I, i (1992) 5-19

  • Henri Tonnet, Ιστορία του ελληνικού μυθιστορήματος. Μετάφραση: Μαρίνα Καραμάνου, Αθήνα, Πατάκης, 2001

  • Henri Tonnet, Étudessurlanouvelleetle romangrecsmodernes, Παρίσι - Αθήνα, Daedalus, 2002

  • Henri Tonnet, «Η επίδραση του Αλέξανδρου Δουμά στην πρωτότυπη ελληνική "λαϊκή" λογοτεχνία του 19ου αιώνα», Διαβάζω 431 (Ιούλιος-Αύγουστος 2002) 117-121

  • Henri Tonnet, «Για μια καινούργια ανάγνωση του ελληνικού "λαϊκού" μυθιστορήματος του 19ου αι.», στον τόμο: Φιλόπατρις. Αφιέρωμα στον Αλέξη-Eudald Solá, Γρανάδα 2004, σσ. 159-170