Περιγραφή θέματος

  • Γενικά

    Βυζαντινή Ιστοριογραφία Ι

    Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής Αθανάσιος Αγγέλου

    1

    • Περιγραφή μαθήματος

      Το μάθημα καλύπτει την πρώιμη βυζαντινή περίοδο και αποτελεί εισαγωγή σε όλες τις μορφές της βυζαντινής ιστοριογραφίας (κοσμική, εκκλησιαστική, χρονογραφική). Αναλυτικότερα, εξετάζονται τα ακόλουθα θέματα:

      • Γενικά περί βυζαντινής ιστοριογραφίας.

      • Ιστορικοί 4ου, 5ου και 6ου αιώνα. Προκόπιος. Έμφαση δίνεται στα παρακάτω θέματα: αξιοπιστία και αντικειμενικότητα, πρότυπα και κλασικισμός, είδη και δομές, γλώσσα και ύφος.

      • Αγαθίας Σχολαστικός (προβλήματα πληροφόρησης, εξιστόρησης και υφολογικής διαμόρφωσης)

      • Θεοφύλακτος Σιμοκάττης (εκρητορίκευση της ιστορίας).

      • Εκκλησιαστική ιστοριογραφία.

      • Χρονογραφία.

    • Μαθησιακοί στόχοι

      Στόχος του μαθήματος είναι ο φοιτητής να ασκηθεί στην ιδιαίτερη λόγια γλώσσα που χρησιμοποιούν οι Βυζαντινοί Ιστορικοί , να αναγνωρίζει τα λεξιλογικά , υφολογικά επίπεδα των κειμένων να αντιλαμβάνεται τη δομή των θεμάτων και να τοποθετεί τα έργα στο ιστορικό τους περιβάλλον.

    • Λέξεις κλειδιά

      Κλασικισμός, αρχαϊσμός, διήγησις, ρητορική, Θουκυδίδης, βίβλος, λιβελογράφημα, αξιοπιστία, Προκόπιος Καισαρείας.

  • 1. Γενικές έννοιες και γραμματολογική επισκόπηση

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Στην πρώτη θεματική ενότητα του μαθήματος αναπτύσσεται  η έννοια της ιστοριογραφίας γενικά σε διάκριση από την ιστοριοδιφία και δίνεται μια διαγραμματική επισκόπηση σε χρονική παραλληλία της εξέλιξης της στον ελληνόφωνο χριστιανικό κόσμο, τον αραβόφωνο ισλαμικό, την λατινική χριστιανική της Δύσης καθώς και σε μικρότερες ιστοριογραφικές παραδόσεις (ρωσική κ.α.).

    Λέξεις κλειδιά: Ιστοριογραφία, ρητορική, ιστορικισμός, κλασικισμός της Ύστερης Αρχαιότητας.

  • 2. Προοίμια ιστορικών έργων και κείμενα επέχοντα θέση εσωτερικών προοιμίων

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Στη δεύτερη θεματική ενότητα εξετάζεται η σχέση γενικού προοιμίου στο όλο έργο και εσωτερικών προοιμίων σε συγκεκριμένες αφηγηματικές ενότητες και ειδικά η λειτουργία του εσωτερικού προοιμίου στο ιστορικό έργο των ιστορικών Προκοπίου, Αγαθία και Σιμοκάττη.

    Λέξεις κλειδιά: Προοίμιο, δομή, είδος, μεταφορά.

  • 3. Τρόποι ιστορικής αφήγησης

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Στην τρίτη θεματική ενότητα γίνεται επισκόπηση των τρόπων ιστορικής αφήγησης από τον Προκόπιο μέχρι τον Σιμοκάττη.

    Λέξεις κλειδιά: Κλασικά πρότυπα, ηροδότεια, ΄νουβέλα΄, βιογραφική μέθοδος, ανεκδοτολογία, ηθοποιία.

  • 4. Οι πράξεις και η θέση των κινήτρων στην βυζαντινή ιστορική αφήγηση

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Αναλύεται η έννοια τῆς πράξης ὡς ιστοριογραφικού άξονα και διακρίνεται από συναφείς ιστοριογραφικές κατηγορίες και προδιορίζεται η καταγωγή της έννοιας.

    Λέξεις κλειδιά: Πράξη, αιτιοκρατική αφήγηση, ΄ανθρωποδαίμων΄ χαρακτηρολόγηση.

  • 5. Ο γεωγραφικός ορίζοντας των βυζαντινών ιστορικών

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Εξετάζεται το εύρος του γεωγραφικού ορίζοντα των ιστορικών της περιόδου, συγκρίνεται αυτό με τον ορίζοντα προηγούμενων και μεταγενέστερων ιστορικών, και επιχειρείται αιτιολόγηση των συνεχειών και αλλαγών στην θέση πού καταλαμβάνει η γεωγράφηση  του χώρου εντός της όλης αφήγησης.

    Λέξεις κλειδιά: Επαρχία, παρέκβαση, γεωγραφικός εστιασμός, χωρογράφηση.

  • 6. Η χρονολόγηση και η χρονική ακολουθία στις ιστορικές αφηγήσεις

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Στην έκτη θεματική ενότητα γίνεται γενική εισαγωγή στον ΄χρόνο΄ (΄αιώνα΄) ως όρο στα προοίμια των ιστορικών της περιόδου και στην χρήση του κατά την  αφήγηση.

    Λέξεις κλειδιά: Χρόνος, χρονική αφήγηση, αναστροφή, ινδικτιών.

  • 7. Η γλώσσα των ιστορικών

    Περιγραφή θεματικής ενότητας: Αναλύεται σε όλη την ιστορική και αισθητική του διάσταση το σύνθετο φαινόμενο του γλωσσικού αρχαϊσμού στην ύστερη Αρχαιότητα και το Βυζάντιο, με έμφαση στο σύστημα του αττικισμού, την  καταγωγή του από το  λεγόμενο κίνημα της Δευτέρας Σοφιστικής και τις γραμματικές, συντακτικές και σημασιολογικές απαιτήσεις που επιβάλλει στους γράφοντες.

    Λέξεις κλειδιά: Αρχαϊσμός, αττικισμός, Δευτέρα Σοφιστική, καθωμιλημένη / ομιλουμένη.

  • Βιβλιογραφία

    Προτεινόμενα συγγράμματα

    1. Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι  Τόμος Α΄, Απόστολος Καρπόζηλος, Εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα, 1997.

    2. Herbert Hunger, Βυζαντινή λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών,τ.2ος  : Ιστοριογραφία, φιλολογία, ποίηση ,Αθήνα,Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1992.


    Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία και υλικό προς μελέτη

    • Ostrogorsky, G. "Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους"
    • Nicol D.M. Ιωάννης Καντακουζηνός, Ο απρόθυμος αυτοκράτορας: Αυτοκράτορας του Βυζαντίου και Μοναχός c. 1295-383, Αθήνα,Εκδόσεις Γκοβόστη, 2008
    • Καντακουζηνός, Ιωάννης. Ιστοριών βιβλία Δ΄ / Αθήνα : Επικαιρότητα, 2008.
    • Angelou,A. «Rhetoric and History: Τhe case of Nicetas Choniates», στο History as Literature in Byzantium, ed. Ruth Macrides, Farnham, Ashgate 2010, σ. 289-305.
    • Angelou,A «Subversion and Duplicity in the Histories of John Kantakouzenos», στο Power and Subversion in Byzantium, ed. Dimiter Angelov, Farnham, Ashgate 2013, σ. 263-279.