Μάθημα: Βυζαντινή Αγιολογία με έμφαση στον βίο του Λέοντος Κατάνη

Περιγραφή θέματος

Γενικά
Γενικά
Βυζαντινή Αγιολογία με έμφαση στον βίο του Λέοντος Κατάνη
Διδάσκων: Καθηγητής Αλέξανδρος Αλεξάκης

Λέον Κατάνης, Μονή Οσίου Λουκά στη Βοιωτία
- Περιγραφή μαθήματος
  Το μάθημα περιλαμβάνει μία αρκετά λεπτομερή προσέγγιση αγιολογικών κειμένων υψηλού ύφους από τον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. μέχρι τον 9ο. Ενώ το πρώτο μισό του μαθήματος διαπραγματεύεται αποσπασματικά ορισμένα αγιολογικά κείμενα, από το 6ο μάθημα και μετά η εξέταση περιορίζεται σε πολύ λεπτομερή και εξονυχιστική ανάγνωση και ανάλυση του Βίου τοῦ Λέοντος ἐπισκόπου Κατάνης. Η συνήθης διάρθρωση του περιεχομένου κάθε μαθήματος περιλαμβάνει συνήθως εισαγωγικές παρατηρήσεις σχετικές με το κείμενο που θα διαβαστεί τον συγγραφέα και την εποχή του και στη συνέχεια απόδοση των κειμένων στην Νέα Ελληνική και λεπτομερής σχολιασμός τους.
- Μαθησιακοί στόχοι
  1) Να αποκτήσουν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές την ικανότητα να αναγνωρίζουν ένα Αγιολογικό κείμενο υψηλού, μέσου και χαμηλού ύφους.
  2) Να αποκτήσουν την ικανότητα να σχολιάζουν ένα κείμενο χρησιμοποιώντας τα ερευνητικά εργαλεία της Αγιολογίας
  3) Να μπορούν να διαρθρώσουν μία ακαδημαϊκή εργασία μεταπτυχιακού επιπέδου με εισαγωγή, μετάφραση και σχολιασμό λόγου αγιολογικού κειμένου.
  4) Να εξοικειωθούν με την ύπαρξη και την χρήση κυρίως ψηφιακών ερευνητικών εργαλείων όπως είναι το TLG, PBE, κλπ.
- Λέξεις κλειδιά
  Αγιολογία, υψηλό-μέσο-χαμηλό ύφος, αγιολογικοί τόποι, αγιολογικές τράπεζες δεδομένων, χειρόγραφη παράδοση κειμένου, μαγικοί πάπυροι, Εικονομαχία, Ιωάννης Ζ´ Γραμματικός, Ιωσήφ Υμνογράφος, μαγεία, συμβόλαιο με τον Διάβολο, πάρεδρος δαίμων, Βιργίλιος ο Μάγος.
- Ανακοινώσεις Φόρουμ
Διάλεξη 1
Διάλεξη 1
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Γενική εισαγωγή στο είδος της Αγιολογίας. Ορισμός και κατηγορίες ειδών. - Ιστορική επισκόπηση αγιολογίας. Πρώιμη, μέση και παλαιολογία. - Instrumenta Studiorum. Εταιρία Βολλαδιστών και εκδόσεις της. Acta Sanctorum Analecta Bollandiana, Subsidia hagiographica. - Αγιολογικές Ιστοσελίδες.
Λέξεις κλειδιά: Αγιολογία, Acta Sanctorum Analecta Bollandiana, Subsidia hagiographica, Dumbarton Oaks Hagiography Database.
- Σημειώσεις Αρχείο
Διάλεξη 2
Διάλεξη 2
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Σύντομη αναφορά στο αγιολογικό έργο που εμφανίζεται μετά τον βίο του Αγ. Αντωνίου. - Συνοπτική παρουσίαση αγιολογικής παραγωγής του 4ου μ.Χ. αιώνα και κυρίως των αγιολογικών κειμένων που έγραψαν οι Καπαδόκες. – Κείμενο: Εγκώμιο εις τον Μέγα Βασίλειο του Γρηγορίου Ναζιανζηνού.
Λέξεις κλειδιά: Αγιολογία, Ευσέβιος Καισάρειας, βίος Κων/νου, Βασίλειος Καισάρειας, Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 3
Διάλεξη 3
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Επιτάφιος στον Μεγάλο Βασίλειο του Γρηγορίου Ναζιανζηνού. - Ολοκλήρωση κεφαλαίου 8. - Θεοδώρητος Κύρου. - Φιλόθεος ιστορία. Πρόλογος.
Λέξεις κλειδιά: Αγιολογία, Βασίλειος Καισάρειας, Γρηγόριος Νύσσας, Γρηγόριος Ναζουαζινός, Ασκητές Συρίας, Θεοδώρητος Κύρου, Φιλόθεος Ιστορία.
Διάλεξη 4
Διάλεξη 4
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Θεοδώρητος Κύρου. Φιλόθεος Ιστορία (Μέρος Α). Ιάκωβος (Παράγραφος 1-8).
Λέξεις κλειδιά: Θεοδώρητος Κύρου, Φιλόθεος Ιστορία, Ιάκωβος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 5
Διάλεξη 5
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Θεοδώρητος Κύρου. Φιλόθεος Ιστορία (Μέρος Β). Ιάκωβος (Παράγραφος 9-14).
Λέξεις κλειδιά: Θεοδώρητος Κύρου, Φιλόθεος, Ιστορία, Ιάκωβος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 6
Διάλεξη 6
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Εισαγωγικά για τον Βίο του Λέοντος Κατάνης, α) Περίληψη, β) Versions, γ) Χρονολογία Κειμένου, δ) Χειρόγραφη Παράδοση, Οικογένεις Χειρογράφων.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Εικονομαχία, Εικονόφιλη αγιολογία, χειρόγραφη παράδοση, Χειρόγραφα Μετεώρων, Χειρόγραφα Αγίου Όρους, Ιωάννης Ζ Γραμματικός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 7
Διάλεξη 7
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Σχολιασμός και Μετάφραση Παραγράφων 1-3 του Βίου του Λέοντος Κατάνης.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Κατάνη, Αγία Αγάθη, Αίτνα, αιτιολογικοί μύθοι, αγιολογικοί τόποι.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 8
Διάλεξη 8
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 4-8 του Βίου Λέοντος Κατάνης.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Ραβέννα, τόπος καταγωγής αγίου, οικονόμος, patrimonium, επίσκοπος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 9
Διάλεξη 9
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 9-11 του Βίου Λέοντος Κατάνης. Αναφορά σε και σύγκριση με χωρία από Μαγικούς Παπύρους και τους Βίους Προτερίου και Βασιλείου Μεγάλου.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, αγιολογία, Βίοι Προτερίου, Βασιλείου Μεγάλου, Μαγικοί Πάπυροι. Ηλιόδωρος, έπαρχος πόλεως, Εβραίος μάγος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 10
Διάλεξη 10
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 12 - 18 του Βίου Λέοντος Κατάνης. Εκτεταμένες αναφορές στα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της παραγράφου 12 αλλά και της σχέσης του κειμένου με συνταγές των Μαγικών Παπύρων.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Μαγικοί Πάπυροι, συμβόλαιο με τον Διάβολο, πάρεδρος δαίμων.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 11
Διάλεξη 11
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 12 - 18 του Βίου Λέοντος Κατάνης. Εκτεταμένες αναφορές στα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της παραγράφου 12 αλλά και της σχέσης του κειμένου με συνταγές των Μαγικών Παπύρων. (μέρος 2ο).
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Μαγικοί Πάπυροι, μαγεία, απάτη.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 12
Διάλεξη 12
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 19 - 25 του Βίου Λέοντος Κατάνης. Αποστολή Αξιωματούχου Ηρακλείδη στην Κατάνη και σύλληψη Ηλιοδώρου 2 φορές. Συνεχίζεται η παραβολή του κειμένου με τους μαγικούς παπύρους.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Ηρακλείδης, πρωτοκούρσωρ, Ηλιόδωρος, δημόσια λουτρά, Βιργίλιος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Διάλεξη 13
Διάλεξη 13
Περιγραφή θεματικής ενότητας: Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 19 - 25 του Βίου Λέοντος Κατάνης. Αποστολή Αξιωματούχου Ηρακλείδη στην Κατάνη και σύλληψη Ηλιοδώρου 2 φορές. Συνεχίζεται η παραβολή του κειμένου με τους μαγικούς παπύρους. (μέρος 2ο) Συζητείται η σχέση του με ιστορίες που στη Δύση παραδίδονται κάτω από το όνομα του μάγου Βιργιλίου.
Λέξεις κλειδιά: Βίος Λέοντος Κατάνης, Ηρακλείδης, Ηλιόδωρος, θαλάσσιο ταξίδι, προσέλευση, adventus, Βιργίλιος.
- Σημειώσεις Αρχείο
- Ασκήσεις Αρχείο
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία
Προτεινόμενα συγγράμματα
• Alexakis, The Greek Life of St. Leo Bishop of Catania (BHG 981b), Bruxelles, 2011
• Φωτοτυπίες που διανέμονται στη τάξη

Επιπλέον συνιστώμενη βιβλιογραφία και υλικό προς μελέτη
1) H.D. Betz, The Greek Magical Papyri in Translation Including the Demotic Spells, Chicago-London, 1992
2) St. Efthymiadis, The Ashgate Research Companion to Byzantine Hagiography, Volume 1, Farnham, 2011.
3) St. Graf, Magic in the Ancient World, Cambridge MA, 1997.
4) Th. Pratsch, Hagiographische Topos: Griechische Heligenviten in Mittelbyzantinischer Zeit (Berlin-New York, 2005).
5) L. Radermacher, Griechische Qellen zur Faustsage, Wien – Leipzig, 1927.
6) Δ. Τσάμης, Ἁγιολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, Θεσσαλονίκη, 2003.
Βιντεοδιαλέξεις
Βιντεοδιαλέξεις
- Διάλεξη 1 : - Γενική εισαγωγή στο είδος της Αγιολογίας. Ορισμός και κατηγορίες ειδών. - Ιστορική επισκόπηση αγιολογίας. Πρώιμη, μέση και παλαιολογία. - Instrumenta Studiorum. Εταιρία Βολαδιστών και εκδόσεις της. Acta Santorum analecta Bollandiana, Syubsidia hagiograp
  
  Διάλεξη 2 : Σύντομη αναφορά στο αγιολογικό έργο που εμφανίζεται μετά τον βίο του Αγ. Αντωνίου. - Συνοπτική παρουσίαση αγιολογικής παραγωγής του 4ου μ.χ. αιώνα και κυρίως των αγιολογικών κειμένων που έγραψαν οι Καπαδόκες. - Κείμενο αγκόμιο εις τον Μέγα Βασίλειο του Γρηγορίου Ναζουαζινού.
  
  Διάλεξη 3 : Επιτάφιος στον Μεγάλο Βασίλειο του Γρηγορίου Ναζουαζινού. - Ολοκλήρωση κεφαλαίου 8. - Θεοδώρητος Κύρου. - Φιλόθεος ιστορία. Πρόλογος
  
  Διάλεξη 4 : Θεοδώρητος Κύρου. Φιλόθεος Ιστορία (Μέρος Α). Ιάκωβος (Παράγραφος 1-8)
  
  Διάλεξη 5 : Θεοδώρητος Κύρου. Φιλόθεος Ιστορία (Μέρος Β). Ιάκωβος (Παράγραφος 9-14)
  
  Διάλεξη 6 : Εισαγωγικά για τον Βίο του Λέοντος Κατάνη, α) Περίληψη, β) Versions, γ) Χρονολογία Κειμένου, δ) Χειρόγραφη Παράδοση, Οικογένεις Χειρογράφων.
  
  Διάλεξη 7 : Σχολιασμός και Μετάφραση Παραγράφων 1-3 του Βίου του Λέοντος Κατάνης.
  
  Διάλεξη 8 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 4-8 του Βίου Λέοντος Κατάνης.
  
  Διάλεξη 9 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 9-11 του Βίου Λέοντος Κατάνη. Αναφορά σε και σύγκριση με χωρία από Μαγικούς Παπύρους και τους Βίους Προτερίου και Βασιλείου Μεγάλου.
  
  Διάλεξη 10 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 12 - 18 του Βίου Λέοντος Κατάνη. Εκτεταμμένες αναφορές στα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της παραγράφου 12 αλλά και της σχέσης του κειμένου με συνταγές των Μαγικών Παπύρων.
  
  Διάλεξη 11 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 12 - 18 του Βίου Λέοντος Κατάνη. Εκτεταμμένες αναφορές στα λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της παραγράφου 12 αλλά και της σχέσης του κειμένου με συνταγές των Μαγικών Παπύρων. (μέρος 2ο)
  
  Διάλεξη 12 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 19 - 25 του Βίου Λέοντος Κατάνη. Αποστολή Αξιωματούχου Ηρακλείδη στην Κατάνη και σύλληψη Ηλιοδώρου 2 φορές. Συνεχίζεται η παραβολή του κειμένου με τους μαγικούς παπύρους
  
  Διάλεξη 13 : Μετάφραση και Σχολιασμός των Παραγράφων 19 - 25 του Βίου Λέοντος Κατάνη. Αποστολή Αξιωματούχου Ηρακλείδη στην Κατάνη και σύλληψη Ηλιοδώρου 2 φορές. Συνεχίζεται η παραβολή του κειμένου με τους μαγικούς παπύρους. (μέρος 2ο)